„Wielka Droga” – pierwszy polski powojenny film fabularny - dotarła z amerykańskiego archiwum do naszej filmoteki w 1962 roku, jednak film nie był dystrybuowany w komunistycznej Polsce. W obszernym III tomie „Historii filmu polskiego”, opublikowanym pod redakcją Jerzego Toeplitza w 1974 roku, „Wielkiej Drodze” poświęcono pół stroniczki, z czego znaczną część zajął opis obsady. Zapewne ze względów cenzuralnych nie można było napisać o filmie Michała Waszyńskiego więcej – przynajmniej w oficjalnym obiegu wydawniczym. Pierwsze pokazy dostępne były jedynie dla środowisk studenckich, w 1991 roku film został wyemitowany przez TVP. W 2022 roku film doczekał się uroczystej premiery z odrestaurowanej kopii w oparciu o dwa kontrnegatywy wykonane w latach 60. z kopii nitro pozyskanej z USA. Wraz z repremierą, opublikowaliśmy monograficzny tom poświęcony temu wyjątkowemu dziełu.
O WYDAWNICTWIE OKIEM FILMOZNAWCY:
W obszernym III tomie „Historii filmu polskiego”, opublikowanym pod redakcją Jerzego Toeplitza w 1974 roku, „Wielkiej drodze” poświęcono pół stroniczki, z czego znaczną część zajął opis obsady. Zapewne ze względów cenzuralnych nie można było napisać o filmie Michała Waszyńskiego więcej – przynajmniej w oficjalnym obiegu wydawniczym. Ale dlaczego w publikacjach, które ukazywały się po 1989 roku, film ten bądź nie był w ogóle wzmiankowany, bądź traktowano go jako swego rodzaju ciekawostkę, nieledwie przypis do historii rodzimego kina? Wedle jej „kanonicznej” wykładni, ukształtowanej w PRL i zbyt rzadko kwestionowanej, za pierwszy po kapitulacji nazistowskich Niemiec pełnometrażowy polski film fabularny uważane są nieodmiennie „Zakazane piosenki”. Ale takiej opinii bronić można tylko z dopowiedzeniem – na przykład: „pierwszy krajowy” (swoją drogą, taki właśnie tytuł miała recenzja filmu Buczkowskiego, opublikowana tuż po jego premierze w 1947 roku w marksistowskiej „Kuźnicy”). Nie ulega bowiem wątpliwości, że to „Wielka droga” ukończona została wcześniej.
(fragment recenzji wydawniczej profesora Konrada Klejsy)
Katalog gromadzi siedem ciekawych prac, oświetlających film Waszyńskiego z różnych perspektyw. Artykuły pozbawione są wprawdzie aparatu naukowego, ale nie jest on w wypadku tak pomyślanej publikacji niezbędny – tym bardziej, że Autorzy zadbali o faktograficzną precyzję swoich wywodów. Co więcej, osobisty ton niektórych artykułów sprawia, że one same w przyszłości będą mogły być traktowane jako źródła.
dr hab. Konrad Klejsa profesor w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych UŁ
Informacje o książce:
Tytuł: Mała Polska na wychodźstwie. „Wielka droga” Armii Andersa
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2022
Liczba stron: 91 stron
Wydanie I
ISBN 978-83-950045-6-8
