W symbolicznym dla polskiej historii roku 1920 na świat przyszło pokolenie, które później określono mianem „Kolumbów”. Było pierwszym pokoleniem niepodległej Polski, doświadczyło wojny i komunizmu, stając się częścią narodowej mitologii. Podczas konferencji chcemy przyjrzeć się temu pokoleniu, jego marzeniom, doświadczeniom, osiągnięciom i wpływowi na kulturę, ale także omówić nieoczywistość, rozbieżność między historyczną wiedzą o tej formacji, jej samopostrzeganiem i nadaną kategorią kulturową. Nazwa „Kolumbowie” pojawiła się stosunkowo późno, zaś sama legenda została stworzona przez literaturę, z czym przedstawiciele tego pokolenia nie zawsze się zgadzali.
Rzeczywisty wyraz stosunku własnego środowiska do tej artystycznej kreacji mogli w PRL dawać co najwyżej w rozmowach prywatnych. Dla wielu z nich nie ulegało wątpliwości, że była to peerelowska wizja (jedyna dopuszczona przez cenzurę do legalnego obiegu) mitu, legendy, historii młodzieży akowskiej. Warto więc zadać pytanie o ich poczucie pokoleniowej wspólnoty, o to, czy naprawdę czuli się „Kolumbami”, czy stanowili formację kulturową, czy pamięć o nich została ukształtowana tylko przez powieść Bratnego, czy faktycznie stanowili monolit.
Zamierzamy jednak rozważać nie tylko o nich, ale także ująć tytułowe stulecie w różnorakie konteksty, mając świadomość rozdwojenia istniejącego między historią a tekstami kultury, powstałego na skutek działania wszechwładnej PRL-owskiej cenzury prewencyjnej, ale także cenzury redaktorskiej, a już „na wyjściu” autocenzury poszczególnych twórców. W następstwie tego wszystkiego, po prostu nie mógł wówczas powstać obraz wierny realiom, a może lepiej byłoby powiedzieć ostrożniej, silnie korespondujący z wizją AK i Polskiego Państwa Podziemnego pielęgnowaną w pamięci kombatantów i ich środowiska. Kwestię tę uważamy za bardzo istotną dla przyjętego tu rozumienia pokolenia „Kolumbów”.
„Kolumbowie” byli wpisani w kulturę w swojego czasu, ale też ją tworzyli. Swoje piętno odcisnęli na literaturze i filmie, ale również na teatrze i sztuce wizualnej, stanowili fenomen ówczesnego życia kulturalnego, budowali legendę, która żyje do dziś. Planujemy zatem m.in. referaty także o opozycji wobec tego pokolenia, stawiające pytanie z czym się spierali i o co walczyli jego przedstawiciele w ciągu swojego życia. Interesować nas będzie także pytanie o wizerunek pokolenia „Kolumbów” w późniejszych tekstach kultury.
Obszary tematyczne:
Najważniejsi przedstawiciele pokolenia „Kolumbów” i ich świadectwa.
Kryteria zaliczenia/przynależności do pokolenia „Kolumbów”.
Wokół nazwy pokolenia – kreacyjna siła mitu.
PRL-owskie wizje pokolenia „Kolumbów” a prawda historyczna.
Powieść Bratnego i serial Morgensterna jako ikoniczne, modelowe, wzorcowe wizje pokolenia „Kolumbów”.
„Kolumbowie” w perspektywie socjologicznej, historycznej, demograficznej. Kulturotwórcza rola pokolenia.
Stawiński, Munk i inni – strategie demitologizujące.
„Kolumbowie” we współczesnych tekstach kultury. Ewolucja mitu.
Dziedzictwo „Kolumbów”.
Komitet naukowy konferencji:
dr hab. Barbara Giza, prof. USWPS – przewodnicząca
prof. dr hab. Maryla Hopfinger
prof. dr hab. Jerzy Eisler
prof. dr hab. Krzysztof Kłosiński
prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski
Zgłoszenia i udział
Prosimy o przesyłanie propozycji tematu wystąpienia wraz z krótkim (do 300 znaków) abstraktem na adres: barbara.giza@fina.gov.pl.
Termin nadsyłania propozycji wystąpień: 15 lipca 2020.
Udział w konferencji jest bezpłatny, przewidujemy publikację w wydawnictwie naukowym.
Czas i miejsce
3-4 grudnia 2020
Warszawa, FINA, ul. Wałbrzyska 3/5, sala Ziemia Obiecana
Konferencja jest częścią projektu Pamięć filmu. Cud nad Wisłą i inne wydarzenia historyczne w filmowych zasobach FINA. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.
Ilustracja: Jan Czechowicz i Ryszard Dreger w filmie Acja pod Arsenałem w reż. Jana Łomnickiego, 1977, fot. Romuald Pieńkowski, Fototeka FINA
