- kompozytor: Witold Lutosławski
- tytuł oryginalny: Różne utwory w transkrypcjach i parafrazach na dwa fortepiany (wspólnie z Andrzejem Panufnikiem) (1940–1943)
- rok ukończenia: 1944
- obsada: dwa fortepiany
Różne utwory w transkrypcjach i parafrazach na dwa fortepiany (wspólnie z Andrzejem Panufnikiem) (1940–1943)
Działalność niemieckich władz okupacyjnych w Polsce w latach 1939–1945 polegała w dużej mierze na konsekwentnym niszczeniu polskiego życia umysłowego. Zgodnie z obraną linią postępowania zakazywano Polakom uczestnictwa w jakichkolwiek wydarzeniach kulturalnych o ambitniejszym charakterze. Jawne koncerty organizować można było niemal wyłącznie w kawiarniach, z czego też skwapliwie korzystano.
Do legendy przeszły kawiarniane występy duetu fortepianowego, który w 1940 roku stworzyli w Warszawie Witold Lutosławski i jego kolega z konserwatorium, uznany już wówczas kompozytor Andrzej Panufnik (1914–1991). Programy tych koncertów wykraczały daleko poza repertuar muzyki kawiarnianej i obejmowały również wybitne dzieła muzyki europejskiej w autorskich opracowaniach Panufnika i Lutosławskiego. Przyszły autor Mi-parti tak wspominał działalność duetu: „Z Panufnikiem graliśmy muzykę lekką, najczęściej przez nas improwizowaną (traktowaliśmy to właściwie jako rozrywkę, żeby nie umrzeć z nudów), jak również poważne utwory, poczynając od organowych toccat Bacha, przez walce Mozarta, Schuberta, Brahmsa, do Bolera Ravela. [...] Graliśmy także suitę z Dziadka do orzechów Czajkowskiego. Jednym słowem repertuar, który dało się na dwa fortepiany przerobić. Nigdy nie pisaliśmy wszystkiego dokładnie, tylko robiliśmy notatki. Większość naszego repertuaru – ponad dwieście utworów – była bardzo wierna oryginałowi. Oprócz tego parafrazowaliśmy swobodnie różne utwory, na przykład harmonizowaliśmy walce Straussa w sposób trochę ravelowski. Sprawiało nam to przyjemność, bo ta muzyka wybitnie melodyjna [...] zharmonizowana w sposób kolorowy i wykwintny, miała pewną atrakcyjność”.
Zestaw ok. 200 parafraz i transkrypcji sporządzonych przez Lutosławskiego i Panufnika przepadł w powstaniu warszawskim. Ocalały jedynie słynne Wariacje na temat Paganiniego – jedyne opracowanie z tej grupy, którego Lutosławski dokonał samodzielnie i wśród kilku własnych kompozycji wywiózł z Warszawy w lipcu 1944 roku.
Konteksty
Lutosławski wspominał, że część swobodniejszych parafraz została przez współpracujących kompozytorów zapisana i przygotowana do ewentualnego wydania. Tym bardziej szkoda, ze spłonęły.
