W sekcji Nieme kino ukraińskie 19. Święta Niemego Kina zaprezentujemy dwa filmy kijowskiego reżysera Michaiła Kaufmana, do niedawna zapomnianego twórcy, który przez większość kariery niesłusznie pozostawał w cieniu swego brata, Dżigi Wiertowa.

Batalia, jakiej nie było, reż. Michaił Kaufman, 70 min, 1931, ZSRR, Ukraina

W całym Związku Sowieckim trwa akcja uświadamiania mieszkańców zacofanych wsi i prywatnych gospodarstw na temat korzyści płynących z kolektywizacji pracy. Propagowano zakładane przez państwo kołchozy (spółdzielnie rolnicze) i sowchozy (państwowe gospodarstwa rolne), tworzono Ośrodki Maszynowo-Traktorowe, w których gospodarze zrzeszeni w spółdzielniach mogli wypożyczać sprzęt rolniczy. Zachęcano także do zwalczania i edukowania kułaków – bogatych prywaciarzy opierających się nowemu porządkowi i działających na jego szkodę. Pokazywano w jaki sposób industrializacja rolnictwa i kolektywizacja pracy wpływają na poprawę warunków życia chłopów.

Z perspektywy czasu, tragizmu filmowi dodaje fakt, że wkrótce po zakończeniu jego realizacji rozpoczął się Hołodomor – trwająca dwa lata klęska głodu na Ukrainie. Uśmiechnięte twarze szczęśliwych chłopów, a także urodzajne pola i bogate plony zostały utrwalone na taśmie filmowej w ostatniej chwili, tuż przed tragedią.

Batalia, jakiej nie było była dystrybuowana bardzo krótko, po czym przez dziesięciolecia pozostawała zapomniana. Dopiero w 2015 roku została ponownie zaprezentowana szerokiej publiczności i z miejsca uznana za arcydzieło. Została zaprezentowana na międzynarodowych festiwalach, m.in. AV Festiwal w Newcastle, Niemyje Noczi w Odessie czy Le Giornate del Cinema Muto w Pordenone.

Źródło: Dowżenko Centr, Kijów

MUZYKA: ANTON BAIBAKOV 

Batalia, jakiej nie było to niezasłużenie zapomniane awangardowe arcydzieło Michaiła Kaufmana. Ten odważny eksperyment filmowy dopiero w 2015 roku, dzięki staraniom Narodowego Centrum Dovzhenki, największego ukraińskiego archiwum filmowego został zaprezentowany publiczności ze współczesną interpretacją muzyczną jednego z najwybitniejszych kompozytorów ukraińskiego kina, Antona Baibakova. Pokazy tego filmu z muzyką na żywo stały się częścią dyplomacji kulturalnej Ukrainy i były prezentowane na wielu europejskich scenach festiwalowych (Kyiv Mute Nights Festival 2017, wydarzenie specjalne na 8. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Odessie 2017, Le Giornate del Cinema Muto Festival w Pordenone 2017, Sounds of Silence Festival w Sztokholmie 2021, Deep Rivers Run Silent’22 Festival w Wilnie).

Ilustracja: kadr z filmu Batalia, jakiej nie było, reż. M. Kaufman