Na zakończonym właśnie festiwalu w Gdyni po raz 17. swoje nagrody przyznał Polski Instytut Sztuki Filmowej. W kategorii Książka o tematyce filmowej wyróżniona została praca autorstwa Piotra Śmiałowskiego „Proszę to wyciąć, czyli historia scen wyciętych z polskich filmów w pierwszym ćwierćwieczu PRL” – na co dzień starszego specjalisty w Dziale Opracowań Zbiorów i Badań Nad Filmem FINA.
To już trzecia nagroda dla tej książki po Nagrodzie „Kina” im. Bolesława Michałka i Nagrodzie Polskiego Towarzystwa Badań nad filmem. Książkę w październiku 2024 roku wydało wydawnictwo Universitas. Autorowi serdecznie gratulujemy!
Analiza najważniejszych polskich filmów z lat 1949–1970
Informacja wydawcy:
Sceny wycięte z polskich filmów w okresie PRL-u obrosły legendą czegoś bezpowrotnie utraconego. Taśmy z takimi scenami niszczono, a jedyną po nich pozostałością były osobiste opowieści reżyserów, fragmenty scenopisów i dokumenty kolaudacyjne. Dopiero kilkanaście lat temu okazało się, że istnieje jednak pewien wizualny ślad, pozwalający pełniej wyobrazić sobie te utracone sekwencje: to niewykorzystane wcześniej fotosy filmowe, które fotosiści wykonywali na planie. Z wielu negatywów fotograficznych nie robiono nigdy odbitek, spoczywały przez lata w pudłach i dopiero proces skanowania tych materiałów klatka po klatce pozwolił teraz odkryć, że są tam również fotosy ilustrujące wycięte sceny.
Autor „Proszę to wyciąć” analizuje najważniejsze polskie filmy pierwszego ćwierćwiecza PRL-u. Za punkt wyjścia bierze właśnie historię wyciętych z nich scen i próbuje odpowiedzieć na pytanie: jakimi filmami byłyby „Pokolenie” i „Niewinni czarodzieje” Andrzeja Wajdy, „Nikt nie woła” Kazimierza Kutza, „Zezowate szczęście” Andrzeja Munka czy „Rejs” Marka Piwowskiego, gdyby nie ingerencje cenzorskie? Jakie treści dobudowywały do tych filmów sceny, których usunięcie zostało autorom odgórnie narzucone? Zestawienie archiwalnych dokumentów produkcyjnych i cenzorskich z odkrytymi fotosami oraz wspomnieniami twórców pozwala najpełniej dziś odtworzyć nie tylko historię konkretnych scen wyciętych z filmów, ale także opisać cały skomplikowany proces ingerowania w dzieło filmowe na różnych etapach jego produkcji.
Piotr Śmiałowski
Historyk kina polskiego i dziennikarz filmowy. Doktor nauk humanistycznych. W latach 2004‒2019 stały współpracownik miesięcznika „Kino”. Od 2009 roku współpracownik portalu Fototeka Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego oraz Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej (noszących od niedawna nazwę Edukacja Młode Horyzonty). Publikował także w „Ekranach”, „Images” i „Pleografie”. Autor monografii „Tadeusz Janczar. Zawód: aktor” (2007), wywiadu rzeki z reżyserem Tadeuszem Chmielewskim „Jak rozpętałem polską komedię filmową” (2012) oraz książki „Niewidzialne filmy. Uparci debiutanci” (2018) o niezrealizowanych projektach debiutów fabularnych Wojciecha Jerzego Hasa, Janusza Morgensterna oraz Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego.
Lista laureatów 17. nagród PISF
- Nagroda w kategorii Kino – Kino Muza w Poznaniu;
- Nagroda w kategorii Wydarzenie filmowe – I Forum bez barier. O kinie dostępnym;
- Nagroda w kategorii Promocja polskiego kina za granicą – Światowa premiera filmu dokumentalnego „Gość” na IDFA;
- Nagroda w kategorii Krytyka filmowa – Marcin Stachowicz;
- Nagroda w kategorii Książka o tematyce filmowej – „Proszę to wyciąć, czyli historia scen wyciętych z polskich filmów w pierwszym ćwierćwieczu PRL” autorstwa Piotra Śmiałowskiego;
- Nagroda w kategorii Edukacja filmowa – Warsztaty Nakręć się na przyszłość, vol. 2;
- Nagroda w kategorii Dystrybucja polskiego filmu – „Wanda Rutkiewicz. Ostatnia wyprawa” w reżyserii Elizy Kubarskiej;
- Nagroda w kategorii Klub Filmowy – Dyskusyjny Klub Filmowy „Zamek” w Poznaniu;
- Nagroda w kategorii Dostępność kultury filmowej – 21. edycja Millennium Docs Against Gravity Film Festival;
- Nagroda w kategorii Plakat filmowy – Plakat do filmu „Utrata Równowagi” autorstwa Aleksandra Walijewskiego.
Decyzją Kapituły ustanowiono również trzy Nagrody Specjalne Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej za szczególny wkład w upowszechnianie kultury filmowej na przestrzeni 20 lat. Wśród nagrodzonych wyróżniono: Fundację Legalna Kultura, Stowarzyszenie Nowe Horyzonty oraz Studio Munka – Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
