Cwał | Krzysztof Zanussi
- dramat, komedia, Polska, 1995
Nietypowy dla Zanussiego komediowo-nostalgiczny film oparty na własnych wspomnieniach o dojrzewaniu w czasach stalinizmu. Hubert (Bartosz Obuchowicz), dziesięcioletni syn politycznego emigranta, zostaje wysłany na nauki do miasta.
Tańce
- Na liście największych przebojów Kilara skomponowanych dla kina czołowe pozycje zajmują tańce. Weźmy choćby dwa słynne walce wiedeńskie: z Trędowatej (1976) Jerzego Hoffmana i Ziemi obiecanej (1974) Andrzeja Wajdy oraz ich uboższych krewnych w postaci walczyków z Giuseppego w Warszawie (1964) Stanisława Lenartowicza, Paciorków jednego różańca (1979) Kazimierza Kutza czy Cwału (1996) Krzysztofa Zanussiego.
Kontrakt | Krzysztof Zanussi
- dramat obyczajowy, Polska, 1980
Zanussi wkracza tutaj w szczytową fazę redukcjonizmu – dwa napisane specjalnie do filmu tematy Kilara słyszymy wyłącznie na początku i końcu Kontraktu, co jednak wydaje się tylko wzmacniać ich działanie. Jest za to w tym obrazie sporo muzyki diegetycznej i to ona na różne sposoby charakteryzuje bohaterów oraz kłopotliwe sytuacje, w które zostają uwikłani.
Utwory autonomiczne w filmach i telewizji
- W twórczości Kilara, zwłaszcza od połowy lat 70., recenzenci wielokrotnie zauważali ciekawą zbieżność muzyki autonomicznej z filmową, używając czasem nawet takich określeń jak „muzyka do nieistniejących filmów”. I chyba rzeczywiście warto przyjrzeć się bliżej funkcjonowaniu samodzielnych utworów kompozytora w kinie, skoro w kilku przypadkach wykorzystanie przez reżysera napisanego wcześniej przez Kilara dzieła znacząco „podbiło” wymowę filmu czy wręcz określiło jego temat.
Muzyka do filmów Krzysztofa Zanussiego
- Współpraca reżysera i kompozytora, która trwała blisko 50 lat i zaowocowała wspólną realizacją ponad 40 filmów, stanowi ewenement nie tylko w kinie polskim, ale i światowym. Krzysztof Zanussi i Wojciech Kilar przeszli razem długą drogę, od nowoczesnych i wyrafinowanych formalnie kompozycji we wczesnych filmach, przez romantyczne i skontrastowane tematy w okresie środkowym, po autonomiczne utwory w kinie późnym.
Muzyka do filmów Andrzeja Wajdy
- Nawet jeśli ścieżki dźwiękowe pisane przez Wojciecha Kilara dla Andrzeja Wajdy (6 filmów między 1974 a 2002 rokiem) liczbowo mogą ustępować motywom komponowanym dla Kazimierza Kutza (11 pozycji) czy nawet Stanisława Różewicza (7 tytułów), to faktem jest, że właśnie tematy z filmów Wajdy weszły w większości do kanonu polskiej muzyki filmowej, a energia bijąca z tego połączenia dźwięku i obrazu porywa do dziś.
Nikt nie woła | Kazimierz Kutz
- dramat psychologiczny, Polska, 1960
Pierwsze filmowe spotkanie późniejszego zgranego tandemu dwóch miłośników Śląska – Wojciecha Kilara i Kazimierza Kutza. Dla kompozytora był to dopiero drugi pełnometrażowy film (po Lunatykach z 1959 roku), poprzedzający wielkie sukcesy na Warszawskiej Jesieni, dla reżysera – ważna rozprawa z powojennymi mitami.
Dziewiąte wrota | Roman Polański
- kryminał, horror, Francja, Hiszpania, USA, 1999
Ekranizacja powieści Artura Péreza-Revertego to okultystyczno-bibliofilski thriller, którego główny bohater Dean Corso, na zlecenie bogatego klienta ma porównać trzy egzemplarze legendarnej XVII-wiecznej księgi, współtworzonej ponoć przez samego Lucyfera.
Giuseppe w Warszawie | Stanisław Lenartowicz
- komedia wojenna, Polska, 1964
Wojenna komedia omyłek z tytułowym włoskim żołnierzem w roli głównej. Giuseppe Santucci, włoski dezerter z frontu wschodniego, próbując odzyskać swój skradziony karabin, trafia do mieszkania skłóconego rodzeństwa – bojaźliwego malarza, próbującego w okupowanej Warszawie żyć normalnym życiem, oraz jego młodszej siostry, aktywnie działającej w konspiracji.
Struktura kryształu | Krzysztof Zanussi
- dramat psychologiczny, Polska, 1969
Pełnometrażowy debiut Krzysztofa Zanussiego to zarazem początek jego współpracy z Wojciechem Kilarem, która trwała blisko pięćdziesiąt lat (i tyleż filmów reżysera), aż do śmierci kompozytora.
Szklana kula | Stanisław Różewicz
- film obyczajowy, psychologiczny, Polska, 1972
Przedostatni z ośmiu wspólnych filmów Wojciecha Kilara i Stanisława Różewicza, którzy po raz pierwszy spotkali się przy Głosie z tamtego świata. Choć wyjątkowo realistyczne filmy reżysera zazwyczaj obfitujące w dialogi nie dają dużo pola do popisu kompozytorowi, ta kameralna opowieść o aspiracjach maturzystów stanowi wdzięczny wyjątek.
Ziemia obiecana | Andrzej Wajda
- dramat obyczajowy, Polska, 1974
Podczas ekranizacji powieści Władysława Reymonta Andrzej Wajda po raz pierwszy zaprosił do współpracy Wojciecha Kilara, z którym później pracował już regularnie, m.in. przy Korczaku, Kronice wypadków miłosnych i Panu Tadeuszu.
Pan Tadeusz | Andrzej Wajda
- dramat kostiumowy, Polska, 1999
Pod względem liczby widzów i nagród (Orzeł, Złota Kaczka, Platynowa Płyta) – niewątpliwie największy sukces kompozytora, jeśli nie liczyć amerykańskiego Draculi. W Wajdowskiej ekranizacji polskiego poematu narodowego muzyka jest wszechobecna, zajmując około 1/4 czasu trwania filmu.
Zemsta | Andrzej Wajda
- komedia, film kostiumowy, Polska, 2002
Na fali sukcesu Pana Tadeusza Wajda i Kilar po kilku latach przystąpili do kolejnej „narodowej” adaptacji filmowej, biorąc tym razem na warsztat najbardziej popularną komedię Aleksandra Fredry. Dzieje polsko-polskiego sporu między Rejentem i Cześnikiem w podzielonym na dwie części zamku dawały spore pole do popisu muzyce nawiązującej do rodzimej tradycji.
Rejs | Marek Piwowski
- komedia, Polska, 1970
Najbardziej kultowy z kultowych, film Marka Piwowskiego nie był pierwszym spotkaniem Kilara z gatunkiem komedii – kompozytor miał już wówczas na koncie ścieżkę do Giuseppego w Warszawie (1964).
Czerwone i złote | Stanisław Lenartowicz
- komedia obyczajowa, Polska, 1969
Jedno z kilku wspólnych dzieł Kilara i Lenartowicza, którzy poznali się przy Giuseppe w Warszawie, to wdzięczna mieszanka komedii i melodramatu. Pomiędzy scenkami z życia prowincjonalnego miasteczka, pełnymi ludowych mądrości i uczuciowych anegdotek, rozgrywa się wątek niemalże thrillerowy.
Hipoteza | Krzysztof Zanussi
- film kostiumowy, Polska, 1972
Dość nietypowy jak na Krzysztofa Zanussiego krótkometrażowy film kostiumowy doczekał się równie niestandardowej muzyki Kilara, wydanej w partyturze przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Główny bohater to bujający w obłokach naukowiec, który podczas spaceru nad rzeką nie udziela pomocy tonącej kobiecie.
Sól ziemi czarnej | Kazimierz Kutz
- dramat historyczny, Polska, 1970
Film, poświęcony walkom o polskość Śląska w 1920 roku, otwiera tzw. trylogię śląską Kazimierza Kutza i stanowi kolejne już spotkanie Wojciecha Kilara z tym reżyserem.
Salto | Tadeusz Konwicki
- dramat psychologiczny, Polska, 1965
Gdy myśli się o jednym z najważniejszych filmów Tadeusza Konwickiego, od razu staje przed oczyma finałowa scena tytułowego tańca. Główny bohater, charyzmatyczny mitoman przedstawiający się jako Kowalski-Malinowski (w tej roli Zbigniew Cybulski), porywa doń mieszkańców miasteczka, w którym się zatrzymał.
Korczak | Andrzej Wajda
- dramat biograficzny, wojenny, Niemcy, Polska, 1990
Czarno-biały film Andrzeja Wajdy nie jest kompletną biografią wybitnego pedagoga, lecz kroniką ostatnich kilku lat jego życia, w czasie których Korczak został zmuszony przenieść prowadzony przez siebie dom żydowskich sierot do warszawskiego getta.
Narciarze | Natalia Brzozowska
- film dokumentalny, Polska, 1958
Debiut Kilara jako kompozytora filmowego miał miejsce w 1958 roku, kiedy 26-letni twórca napisał ścieżkę dźwiękową do krótkiego dokumentu Natalii Brzozowskiej. Powstało ponad 8 minut muzyki, brzmiącej z ekranu od pierwszego do ostatniego ujęcia.
Dracula | Francis Ford Coppola
- horror, USA, 1992
Muzyka Kilara pełni w tym filmie kilka zasadniczych funkcji. Po pierwsze, służy do charakterystyki głównych dramatis personae: wiecznie żywego, choć mocno już zmęczonego życiem tytułowego księcia Draculi, granego przez Gary’ego Oldmana oraz jego nowej miłości, Miny, w którą wciela się Winona Ryder.
Muzyka do filmów Kazimierza Kutza
- Po Krzysztofie Zanussim reżyserem, dla którego kompozytor napisał najwięcej ścieżek dźwiękowych, był Kazimierz Kutz. Wiele z nich do dziś imponuje nowoczesnością i złożonością. Wspólny dorobek artystów obejmuje 11 filmów zrealizowanych na przestrzeni niemal czterech dekad.
Marsze
- O ile tańce pisane przez Wojciecha Kilara na potrzeby polskiego kina niemal z miejsca stawały się hitami, o tyle sprawa z marszami wydaje się bardziej skomplikowana. Ich znaczna liczba, niewątpliwa wartość muzyczna oraz kluczowe znaczenie dla ilustrowanych obrazów pozwalają jednak na wniosek, że był to jeden z ulubionych gatunków uprawianych przez kompozytora.
Perła w koronie | Kazimierz Kutz
- dramat obyczajowy, Polska, 1971
Kontynuacja Soli ziemi czarnej Kutza (1969), poświęconej powstaniu śląskiemu z 1920 roku. Choć akcja Perły w koronie rozgrywa się ponad dekadę później, w połowie lat 30., muzykę Kilara i filmowe obrazy wiele wspólnych elementów łączy z pierwszą częścią śląskiej trylogii.
Kronika wypadków miłosnych | Andrzej Wajda
- dramat psychologiczny, Polska, 1986
Było tylko jedno takie lato – w trzydziestym dziewiątym roku. Dla głównego bohatera filmu Andrzeja Wajdy, Witka – młodzieńca tuż po maturze, to także lato miłości. Poznajemy go w pociągu mknącym przez rozświetlone Kresy do wtóru Marsza kawalerii – jednego z najsłynniejszych motywów muzyki filmowej Kilara.
Paciorki jednego różańca | Kazimierz Kutz
- dramat obyczajowy, Polska, 1979
Trzecia część tzw. trylogii śląskiej Kazimierza Kutza, po Soli ziemi czarnej i Perle w koronie. Tym razem reżyser przenosi akcję do czasów współczesnych. Główny bohater, Karol Habryka (w tej roli Augustyn Halotta, będący emerytowanym górnikiem), jest już starszym człowiekiem.
Trędowata | Jerzy Hoffman
- melodramat, Polska, 1976
Trzecią w historii ekranizację słynnego międzywojennego melodramatu Heleny Mniszkówny – historii nieszczęśliwej miłości magnata i ubogiej szlachcianki – wyreżyserował Jerzy Hoffman. To z tego filmu pochodzi słynny Walc, który stał się jednym z przebojów polskich wesel, choć jego wymowa w filmie nie jest bynajmniej jednoznaczna.
Król ostatnich dni | Tom Toelle
- dramat historyczny, Niemcy, 1993
Pozornie nic szczególnego: telewizyjny film historyczny, reżyser-rzemieślnik specjalizujący się w takich produkcjach, niemieckie zamówienie i honorarium. Tymczasem Kilar napisał tu całą suitę nośnych tematów. Klarowne motywy, rozbrzmiewające zwykle w tle dialogów i w niezliczonych wariantach instrumentacyjnych.
Dotknięcie ręki | Krzysztof Zanussi
- dramat, Dania, Polska, Wielka Brytania, 1992
Film w twórczości tandemu Zanussi–Kilar wyjątkowy, nie tylko dlatego, że jego głównymi bohaterami są muzykolog i kompozytor. Przede wszystkim Dotknięcie ręki wykorzystuje genezę konkretnego utworu Kilara – Exodusu na chór i orkiestrę – oczywiście fabularyzowaną i wykreowaną, niemniej wyrastającą z autentycznych poglądów Kilara w latach 70. i 80. XX wieku.
Śmierć i dziewczyna | Roman Polański
- dramat psychologiczny, thriller, Francja, USA, Wielka Brytania, 1994
Początek owocnej współpracy Wojciecha Kilara z Romanem Polańskim, dla którego później kompozytor napisał jeszcze muzykę do Dziewiątych wrót i Pianisty. Scenariusz thrillera Śmierć i dziewczyna zderza przeszłość z teraźniejszością.
Pianista | Roman Polański
- dramat, biograficzny, wojenny, Francja, Niemcy, Polska, Wielka Brytania, 2002
Trzeci i ostatni wspólny film Romana Polańskiego i Wojciecha Kilara. Fabularyzowana wersja wojennych przeżyć Władysława Szpilmana, w które wplecione zostały autobiograficzne doświadczenia samego reżysera.
Portret damy | Jane Campion
- dramat kostiumowy, USA, Wielka Brytania, 1996
Kolejny zagraniczny projekt kompozytora i kolejny film kostiumowy po Draculi i Królu ostatnich dni. Akcja Portretu damy Jane Campion rozgrywa się między wiktoriańską Anglią a wyidealizowaną Italią.
Serce na dłoni | Krzysztof Zanussi
- czarna komedia, Polska, 2008
Serce na dłoni to jeden z nielicznych filmów z ostatnich lat współpracy tandemu Zanussi-Kilar, do którego kompozytor napisał oryginalną muzykę; w większości pozostałych słychać przeważnie fragmenty jego utworów autonomicznych lub cytaty ścieżek dźwiękowych z innych obrazów.
Iluminacja | Krzysztof Zanussi
- dramat psychologiczny, Polska, 1972
Nie będzie dużej przesady w stwierdzeniu, że do Iluminacji Zanussiego Kilar napisał ścieżkę dźwiękową, która zawiera muzykę najbardziej złożoną i wielowymiarową nie tylko w kontekście wieloletniej współpracy obu twórców, ale być może nawet w całym dorobku filmowym kompozytora (obok Soli ziemi czarnej i Pana Tadeusza).
Muzyka do filmów zagranicznych
- W większości tekstów wspomnieniowych, które powstały po śmierci Kilara, podkreślano sukces, jaki w dziedzinie muzyki filmowej odniósł za granicą. A przecież ani kompozytor, o ile wiadomo, do tego sukcesu nie dążył, ani też jego zagraniczna filmografia nie wydaje się tak – ilościowo – imponująca.
Lalka | Wojciech Jerzy Has
- dramat kostiumowy, Polska, 1968
Niestety, jest to jedyny wspólny film Kilara i Wojciecha Jerzego Hasa, który wcześniej świetnie dogadywał się z Krzysztofem Pendereckim (efektem ich znakomitej współpracy jest choćby Rękopis znaleziony w Saragossie z 1964 roku), dopóki ten ostatni praktycznie nie wycofał się z komponowania muzyki filmowej w końcu lat 60.
Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię | Janusz Majewski
- kryminał, Polska, 1969
Współpraca Wojciecha Kilara z Januszem Majewskim, reżyserem cenionych dokumentów muzycznych (Opus Jazz i Jazz from Poland), rozpoczęła się od filmu reprezentującego gatunek dla obu twórców nietypowy – kryminału. Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię jest adaptacją powieści milicyjnej Krzysztofa Kąkolewskiego.
Milczenie | Kazimierz Kutz
- dramat psychologiczny, Polska, 1963
Trzeci wspólny film Wojciecha Kilara i Kazimierza Kutza, po powojennym thrillerze Nikt nie woła (1960) i zoologicznym melodramacie Tarpany (1961), to historia moralnych rozterek młodego chłopaka, Stacha, którego sztubacki żart zostaje wzięty za zamach na życie księdza i skutkuje nagonką ludności małego miasteczka.
Muzyka do filmów o tematyce religijnej
- Gdy przyjrzymy się katalogowi koncertowych i filmowych dzieł Kilara, trudno nie dostrzec wyraźnie religijnego charakteru części z nich. Dzieła te stanowią świadectwo przebudzenia wiary religijnej u Kilara (skutkującego między innymi uproszczeniem i zarchaizowaniem jego języka muzycznego), na które niewątpliwy wpływ miało zawarte w połowie lat 60. małżeństwo z Barbarą Pomianowską.
Śmierć jak kromka chleba | Kazimierz Kutz
- dramat historyczny, Polska, 1994
Powrót po kilkunastu latach tandemu Kutz–Kilar do tematyki śląskiej stanowił reakcję na dramatyczne wydarzenia stanu wojennego: podczas pacyfikacji strajkującej kopalni Wujek zginęło dziewięciu górników.
Smuga cienia | Andrzej Wajda
- dramat psychologiczny, Polska, Wielka Brytania, 1976
Smuga cienia, którą Andrzej Wajda zwykł zaliczać do mniej udanych tytułów w swoim dorobku, zawiera jeden z bardziej znanych tematów filmowych Kilara. Czołówka ekranizacji słynnej noweli Josepha Conrada wygląda dość oryginalnie: pojawiają się w niej archiwalne zdjęcia z kolonialnych Indochin, podczas gdy w tle słychać plusk fal i okrzyki marynarzy.
Wilcze echa | Aleksander Ścibor-Rylski
- western, kryminał, Polska, 1968
Drugi wspólny film Kilara i Aleksandra Ścibora-Rylskiego (po kryminale Morderca zostawia ślad z 1967 roku) to western, którego akcja rozgrywa się w realiach powojennych Bieszczadów. Główny bohater, awanturniczy pogranicznik Piotr Słotwina (w tej roli estoński aktor Bruno O’Ya), wpada na trop rabusiów udających milicjantów i poszukujących skarbów ukrytych przez UPA.
Tydzień z życia mężczyzny | Jerzy Stuhr
- dramat, Polska, 1999
Jedyny film Jerzego Stuhra, przy którym reżyser współpracował z Kilarem. Egzystencjalny dramat Adama Borowskiego, prokuratora w średnim wieku, stojącego u progu ważnych życiowych decyzji, wymagał minimalistycznej, ascetycznej ścieżki dźwiękowej i taką właśnie muzykę kompozytor do filmu napisał.
Lokis. Rękopis profesora Wittembacha | Janusz Majewski
- horror, Polska, 1970
Kolejny, po Zbrodniarzu, który ukradł zbrodnię, wspólny film Janusza Majewskiego i Wojciecha Kilara. Tym razem przenosimy się na XIX-wieczną Żmudź, po której podróżuje tytułowy bohater, profesor Wittembach, pastor i etnograf-amator. Poznawszy w pociągu młodą pannę Julię Dowgiałło, przybywa z jej listem polecającym do zamku tajemniczego hrabiego Michała Szemiota.
Zazdrość i medycyna | Janusz Majewski
- dramat psychologiczny, Polska, 1973
Filmowa opowieść o wiarołomnej żonie finansisty Widmara, rzucającej się w ramiona chirurga Tamtena – adaptacja popularnej międzywojennej powieści Michała Choromańskiego – jest od początku napędzana muzyką. W ścieżce dźwiękowej wyróżnia się tango, pojawiające się w różnej instrumentacji aż siedem razy na przestrzeni filmu.
Przypadek | Krzysztof Kieślowski
- dramat psychologiczny, polityczny, Polska, 1981
Przypadek z 1981 roku to jedyny film Krzysztofa Kieślowskiego, do którego muzykę napisał Wojciech Kilar – począwszy od Bez końca (1984) reżyser nawiązał stałą współpracę ze Zbigniewem Preisnerem.
Bilans kwartalny | Krzysztof Zanussi
- dramat psychologiczny, Polska, 1974
Jeśli zdarza się w kinie – jakkolwiek dość rzadko! – że to muzyka dominuje nad obrazem, to jest tak w przypadku tego filmu. Mimo inteligentnego scenariusza Krzysztofa Zanussiego, natchnionej gry Mai Komorowskiej i urozmaiconych zdjęć Sławomira Idziaka, to właśnie trzy motywy Kilara wydają się spinać Bilans kwartalny w jedną całość.
Wyspa złoczyńców | Stanisław Jędryka
- film dla młodzieży, Polska, 1965
Pierwsza ekranizacja przygód bohatera kultowych powieści Zbigniewa Nienackiego – Pana Samochodzika w reż. Stanisław Jędryka, który tym razem próbuje odnaleźć skarb ukryty podczas wojny przez miejscowego dziedzica, w czym pomagają mu niesforni harcerze, a przeszkadza szajka rabusiów.
