„Upadek Italii”, reż. Lordan Zafranović, 114 min, 1981, Jugosławia

Druga część wojennej trylogii Lordana Zafranovicia, „Upadek Italii”, przenosi widza z monumentalnego Dubrownika na jedną z dalmatyńskich wysp, ukazując dramatyczną panoramę wojny widzianą z perspektywy lokalnej społeczności.

Głównym bohaterem jest Davorin (Daniel Olbrychski) – dowódca oddziału partyzanckiego, który po kapitulacji Włoch w 1943 roku wyzwala wyspę spod okupacji. Wraz z militarnym zwycięstwem pojawia się pokusa wygodnego życia – Davorin zakochuje się w córce lokalnego bogacza, odsuwa od siebie obowiązki dowódcy i ignoruje sygnały o zbliżającym się zagrożeniu. Gdy nazistowskie i kolaboracyjne oddziały ponownie opanowują wyspę i dokonują masakry na jej mieszkańcach, dramat osobisty przekształca się w tragedię całej wspólnoty.

Zafranović po raz kolejny portretuje moment upadku – tym razem nie tylko politycznego, ale przede wszystkim moralnego. „Upadek Italii” to opowieść o zdradzie ideałów, zgubnej sile osobistego pragnienia i cenie, jaką jednostka oraz społeczność płacą za chwilę słabości. Film zderza heroiczne mity z brutalnością rzeczywistości, kontynuując estetyczno-polityczny nurt reżysera: stylizowany obraz, z elementami włoskiego modernizmu, ukazuje wojenną apokalipsę jako proces rozpadu nie tylko struktur władzy, ale też międzyludzkich więzi – przypominając, że największe bitwy toczą się nie na froncie, lecz we wnętrzu człowieka.