Jak wiadomo, film oraz produkcje medialne współtworzą soft power i stanowią ważny element dyplomacji kulturalnej, rozumianej jako sztuka kształtowania przyjaznych postaw wobec państwa, utrzymania dotychczasowych oraz pozyskiwania nowych sojuszników. Zarazem recepcja polskich filmów w zagranicznej prasie pokazuje, że tożsamość narodowa – polityczne i estetyczne imaginarium, złożone z kulturowo istotnych narracji oraz rozpoznawalnych toposów – często bywa lost in translation. Warto też ponownie zadać pytanie o „branding narodowy” – koncepcję, która traktuje państwo jako markę budowaną przez „produkty flagowe”, współtowarzyszące wyobrażeniom i przekonaniom o danym kraju. Ich międzynarodowy przepływ w globalizującej się, ale jednak nie całkiem zglobalizowanej kulturze, bywa podatny na ideologiczne, ekonomiczne i geopolityczne koniunktury. Czy filmowy „Polaków portret własny” czytany w tej perspektywie miałby zatem być inny dla widzów w kraju, a inny – dla zagranicy? Do jakiego stopnia kluczem do międzynarodowego sukcesu jest snucie opowieści uniwersalnych, zbudowanych zgodnie z ponadnarodowymi wzorcami i rozumianych pod każdą szerokością geograficzną? A może rację mają ci, którzy twierdzą, że atrakcyjność na arenie międzynarodowej można zyskać, podkreślając to, co unikalne, różniące nas od innych nacji? Czy eksponowanie w polskich filmach cnót heroicznych lub ofiarniczych nie tworzy efektu odwrotnego od zamierzonego? A może te polskie filmy, które nakręcono w duchu „pedagogiki wstydu”, są lepszym towarem eksportowym, ponieważ niektórym zagranicznym widzom przynoszą satysfakcję płynącą z potwierdzenia stereotypu? Jaką rolę w tych procesach pełniło polskie kino i seryjne produkcje audiowizualne – w II Rzeczpospolitej, Polsce Ludowej, w okresie transformacji ustrojowej?
Pytania te mają także swój wymiar praktyczny, odnoszący się do naszego „tu i teraz”. Unijny program MEDIA wspiera dystrybucję „niekrajowych filmów europejskich”, rodzimy PISF oferuje środki na promocję i rozpowszechnianie polskich filmów zagranicą. Dla jakich interesariuszy korzystne są założenia tych mechanizmów wsparcia, kto czerpie z nich z największym sukcesem? Dane o kwotach przyznanych dofinansowań są dostępne – jakie są jednak konkretne efekty poszczególnych przedsięwzięć? W jakim stopniu sukcesy związane z oscarowymi nominacjami polskich filmów w ostatnich latach przekładają się na ich faktyczną oglądalność na świecie? Jeśli zaś traktowalibyśmy globalny box-office za istotne kryterium oceny, czy tytuł „najczęściej oglądanego filmu na Netflixie” to zawsze powód do dumy?
Jak widać, pytania o międzynarodową cyrkulację rodzimych filmów – nie tylko pełnometrażowych fabuł kinowych, lecz także produkcji telewizyjnych, w tym filmów krótkometrażowych, dokumentalnych oraz animowanych – uruchamiają wielorakie konteksty polityczne, ekonomiczne i kulturowe, które warto poddać namysłowi z dzisiejszej perspektywy. Uczynimy to w toku dwudniowej konferencji naukowej, która odbędzie się w FINA w październiku 2023 roku.
(w imieniu organizatorów)
dr hab. Konrad Klejsa
dr Mateusz Werner
PROGRAM
12 PAŹDZIERNIKA (CZWARTEK)
godz. 16.00 Otwarcie
godz. 16.10–17.15 Sesja I
Główne wystąpienie: dr Margarete Wach / Universität Siegen
Polskie filmy w RFN w latach 1950-1990
godz. 18.00–19.00 Sesja II
dr Andrzej Kałuża / Niemiecki Instytut Spraw Polskich w Darmstadt
Polskie kino w regionie Hesji w ostatnim dziesięcioleciu
dr hab. Jakub Zajdel / Uniwersytet Śląski
Przemilczane przeboje. Zagraniczne opinie o filmach Patryka Vegi
13 PAŹDZIERNIKA (PIĄTEK)
godz. 10.00–11.30 Sesja III
dr Ewa Ciszewska, Martyna Gonciarz / Uniwersytet Łódzki
Błękitna Wstęga, Srebrny Żagiel, Złoty Zygmunt. Nagrody dla filmów ze Studia Małych Form Filmowych Se-Ma-For w Łodzi przyznawane za granicą
Oliwia Nadarzycka / Uniwersytet Łódzki
„Sprzedajemy stare filmy rysunkowe i lalkowe”. Zagraniczna obecność polskiej animacji ze Studia Małych Form Filmowych Se-Ma-For w Łodzi w kinie i telewizji w latach 1975-1985
Szymon Szul / Uniwersytet Łódzki
Pechowe trzynastki. Realizacja serii „Trzy misie” w okresie stanu wojennego
godz. 12.00–13.30 Sesja IV
dr hab. Konrad Klejsa
Działalność przedsiębiorstwa „Film Polski – Export – Import Filmów” na podstawie dokumentacji z Archiwum Państwowego m. Warszawy
dr Hanna Margolis / Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi
Czego nie widać na zdjęciach? Promocja i zagraniczne obiegi festiwalowe polskich krótkometrażowych filmów animowanych dla dorosłych w latach 1953-1968. Próba krytycznego uhistorycznienia
dr hab. Piotr Sitarski / Uniwersytet Łódzki
Z Bolkiem i Lolkiem dookoła świata. Eksport i recepcja zagraniczna serialu
godz. 15.00–16.30 Sesja V
Alicja Szumowiecka / Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Kinematografia w dyplomacji kulturalnej II RP a odbiór polskich filmów w Czechosłowacji na podstawie wybranych artykułów prasy czechosłowackiej.
Tomasz Poborca / Uniwersytet Łódzki
Projektowanie recepcji polskiego filmu we Francji na łamach czasopisma „Film” w latach 1946-1957
dr hab. Joanna Szczutkowska / Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Kino PRL w polskich dokumentach dyplomatycznych z lat 60. i 70.
godz. 17.30–19.00 Dyskusja | Prowadzenie: prof. Marcin Adamczak
TRANSMISJA NA FACEBOOKU
DZIEŃ #1, 12.10 (CZWARTEK) | LINK DO TRANSMISJI
DZIEŃ #2, 13.10 (PIĄTEK) | LINK DO TRANSMISJI
ORGANIZATOR I PARTNERZY
PATRONAT HONOROWY: PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ANDRZEJ DUDA
ORGANIZATOR: FILMOTEKA NARODOWA – INSTYTUT AUDIOWIZUALNY
PARTNERZY: KATEDRA FILMU I MEDIÓW AUDIOWIZUALNYCH UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO
