Wprowadzenie do filmów: Serge Bromberg, Łukasz Mańkowski & Siostry Archeo (tłumaczenie: ENG / PL)

Program

„Technika”, reż. nieznany, 9 min, lata 20. XX wieku, Szwajcaria

Co było przedmiotem fascynacji technologicznej w połowie lat 20. XX wieku? Bez wątpienia łączność i możliwość przesyłania dźwięku na odległość. Radio stało się medium dekady, a film pokazuje jego różnorodne zastosowania, ilustrowane atrakcyjnymi ujęciami z obszarów pracy, domu i rekreacji. Temat ten dał operatorowi pretekst do włączenia scen przedstawiających popularne wówczas dyscypliny sportowe oraz obecność nowych technologii w codziennym życiu. Film promujący radio został wyprodukowany przez Praesens-Film z Zurychu i Commerz-Film z Berlina dla Schweizerischen Rundspruch Gesellschaft (Szwajcarskiego Towarzystwa Radiowego).

oprac. Elżbieta Wysocka-Koerber

„Karta z kroniki szaleństwa”, reż. Teinosuke Kinugasa, 67 min, 1926, Japonia

Karta z kroniki szaleństwa należy do szczytowych osiągnięć filmu awangardowego – nie tylko japońskiego, ale i światowego. Przynajmniej w wersji, którą można oglądać dziś, opracowanej przez reżysera w latach 70. ubiegłego wieku. Wtedy to Kinugasa przypadkiem odkrył taśmy z filmem, od dwóch dekad uważanym za stracony, odrestaurował go i zaprezentował widowni po raz pierwszy od chwili jego premiery. Odnowiona wersja była krótsza od tej, jaką wyświetlano w kinach w 1926 roku. Najpewniej nie wynikało to z uszkodzenia taśm, lecz decyzji reżysera, by wyciąć część oryginalnego materiału, aby jeszcze bardziej przybliżyć film do jego legendy jako awangardowego arcydzieła.

Film opowiada o starszym mężczyźnie, pracującym jako dozorca w szpitalu psychiatrycznym, w którym zamknięta jest jego żona. Niegdyś był on marynarzem, którego częste, długotrwałe nieobecności i złe traktowanie żony doprowadziły ją do załamania psychicznego, zabójstwa ich małego dziecka i próby samobójczej. Targany wyrzutami sumienia, zatrudnił się w zakładzie, by mieć na oku nierozpoznającą go ze względu na swój stan żonę. Pewnego dnia zjawia się tam ich córka, która wkrótce ma wyjść za mąż, obawia się jednak, że wieść o chorobie matki jej to uniemożliwi. Od tej chwili w percepcji mężczyzny coraz bardziej zaciera się granica między rzeczywistością a snami na jawie, zarówno marzeniami, jak i koszmarami.

Kinugasa zrealizował film przy wsparciu Shōchiku, jednej z największych wytwórni w Japonii, i we współpracy z neosensualistami, grupą pisarzy sprzeciwiających się literaturze realistycznej postulujących zaś przedstawianie rzeczywistości przez pryzmat doznań zmysłowych i stanów wewnętrznych bohaterów (zwłaszcza Yasunarim Kawabatą, późniejszym laureatem literackiej nagrody Nobla, autorem historii). Na płaszczyźnie fabularnej sięgnął po popularną konwencję melodramatyczną, a formalnie inspirowała się europejskim kinem awangardowym. Karta z kroniki szaleństwa plasowała się na przecięciu produkcji komercyjnej i niezależnej. Została doceniona przez krytykę, głównie ze względu na warstwę formalną, i część wyrobionej widowni, była jednak klapą finansową, a po jej zdjęciu z afisza Kinugasa wrócił do realizacji komercyjnych filmów historycznych.

Przez dekady rosła legenda „Karty z kroniki szaleństwa” jako przedsięwzięcia wyjątkowego na tle przedwojennej japońskiej produkcji filmowej, na które większość ówczesnej widowni nie była gotowa. Gdy w końcu w latach 70. ubiegłego wieku światowa widownia mogła film zobaczyć – w wersji, która ograniczała jego komponent melodramatyczny, a podkreślała aspekt awangardowy – krytyka oszalała na jego punkcie. Czy w 2025 roku może budzić on takie same emocje? Pozostawiamy to Państwa ocenie.

oprac. Dawid Głownia

Muzyka na żywo

Hainbach

fot. Riccardo Diotallevi

Hainbach to działający w Berlinie, niemiecki kompozytor muzyki elektroakustycznej Stefan Paul Goetsch.W swoich setach na żywo i nagraniach zabiera słuchaczy w wyjątkową podróż ku źródłom brzmienia, wykorzystując niszowe syntezatory, sprzęt pomiarowy oraz taśmę magnetyczną. Dzieli się technikami tworzenia muzyki eksperymentalnej na swoim kanale YouTube, który zgromadził już ponad 200 000 subskrybentów i ma ponad 20 milionów wyświetleń. Jego dorobek obejmuje m.in. muzykę do filmów, produkcje pop, muzykę do spektakli, instalacje dźwiękowe oraz autorskie oprogramowania do produkcji muzyki.

Hainbach, który dosłownie przetwarza techniczne resztki XX wieku (np. wojskowy sprzęt testowy, urządzenia z laboratoriów), przekształcając je w poezję dźwięku — mierzy się z tematem relacji między technologią a władzą od lat. Jego muzyka to audialna archeologia technologii, w której odbijają się pytania: kto kontroluje dźwięk? Kto tworzy jego język? Co zostaje z maszyn, kiedy przestają służyć ideologii? W zestawieniu z „Kartą z kroniki szaleństwa” – filmem, który dekonstruuje instytucję szpitala psychiatrycznego jako formę władzy nad ciałem i umysłem – ten dialog staje się jeszcze bardziej intensywny.

3. edycja Sounds of Silents

Pokaz prezentowany jest w ramach 3. edycji festiwalu Sounds of Silents.

Sounds of Silents to nie tylko niezależne twórcze działania, ale także poszukiwania przeoczonych protofeministycznych wątków w kinie niemym. Jego organizatorki Siostry Archeo i Fundacja Futurospekcja dołączyły do Święta Niemego Kina wraz z Matronką: śp. Anną Sienkiewicz-Rogowską – byłą dyrektorką Filmoteki Narodowej, oraz zastępczynią dyrektora FINA, osobą zasłużoną dla kultury polskiej i polskiego filmu, szczególnie dla edukacji filmowej. Dzień współfinansowany jest przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Fundację Działań Artystycznych i Filmowych „Ruchome Obrazy”.