Z okazji przypadającego 27 października Światowego Dnia Dziedzictwa Audiowizualnego świętująca w tym roku swoje 70-lecie Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny zaprasza na Tydzień Dziedzictwa Audiowizualnego.

Jego punktem kulminacyjnym będzie ogłoszenie Listy Polskiego Dziedzictwa Filmowego i znajdujących się na niej 70 filmów. Dwa z nich – „Pruska kultura” (1907) i „Matka Joanna od Aniołów” (1960) Jerzego Kawalerowicza – zostaną pokazane w Kinie Iluzjon w poniedziałek 27 października inaugurując cykl spotkań wokół Listy.

Lista Polskiego Dziedzictwa Filmowego (LPDF) to unikatowa, pierwsza w Polsce – i jedna z nielicznych na świecie (jak stanowiący dla niej punkt odniesienia amerykański Narodowy Rejestr Filmowy Biblioteki Kongresu) – tego typu inicjatywa. Powstała w przekonaniu, że kino nie sprowadza się do roli widowiska, towaru ani nawet kanonizowanych arcydzieł. Jest przestrzenią pamięci zbiorowej, świadectwem historii i częścią wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Celem Listy jest wyróżnienie filmów, które w szczególny sposób współtworzyły polską kulturę, wyobraźnię i pamięć. Stanowi ona również refleksję nad historią technologii filmowej. Dlatego znajdują się na niej filmy pionierskie i unikatowe pod względem technologicznym, od zachowanych rejestracji aparatem Kazimierza Prószyńskiego, przez eksperymenty – po obrazy dokumentujące ewolucję warsztatu filmowego. W ten sposób Lista odsłania nie tylko treść i narracje, lecz także materialny wymiar kina i techniczne innowacje, które same w sobie stanowią element dziedzictwa.

Dobór tytułów obejmuje zarówno filmy kanoniczne, jak i mniej znane, klasykę fabularną, dokumenty, animacje, dzieła eksperymentalne, studenckie, amatorskie czy propagandowe – o których gromadzenie, zabezpieczanie i przywracanie FINA dba od siedemdziesięciu lat. Zespół selekcyjny układając ją kierował się dbałością o różnorodność – stąd uwzględnienie różnych rodzajów i gatunków filmowych – oraz proporcjonalną reprezentację każdej z dekad, bez dominacji żadnego z twórców. Celem była możliwie szeroka prezentacja polskiego dziedzictwa audiowizualnego.

W jubileuszowym roku 2025 na Listę zostało wpisanych 70 filmów z lat 1907-2005. Od 2026 roku proces selekcji stanie się cykliczny: każdego roku dodawanych będzie dziesięć nowych tytułów, a część wyborów dokonywana będzie w drodze plebiscytu, co nada projektowi wymiar społeczny i pozwoli publiczności współtworzyć Listę. Na tym polega misja FINA: szukamy w filmie wspólnego mianownika i pokazujemy, że kino jako medium pamięci i emocji potrafi budować wspólnotę.

Wyjątkowość Listy Polskiego Dziedzictwa Filmowego polega też na tym, że poza wyborem filmów wiążą się z nią działania archiwizacyjne, restauracyjne i popularyzatorskie, czyli dbałość o zachowanie polskiego dziedzictwa filmowego stanowiąca część statutowej misji FINA. Stąd też – zainaugurowany właśnie 27 października, w Światowym Dniu Dziedzictwa Audiowizualnego – cykl spotkań w Kinie Iluzjon, które potrwają do grudnia.

Pokazom wybranych filmów z Listy (krótki i długi metraż poprzedzone fragmentem Polskiej Kroniki Filmowej) towarzyszyć będą rozmowy przedstawicieli FINA i ekspertów dotyczące kluczowych dla projektu kwestii, jak definicje kanonu, sposoby ochrony i popularyzacji dziedzictwa audiowizualnego czy granice tożsamości polskiego kina.

27 października w kinie Iluzjon pokażemy odcinek Polskiej Kroniki Filmowej oraz dwa filmy: otwierającą Listę krótkometrażową „Pruską kulturę” z 1908 roku oraz „Matkę Joannę od Aniołów” Jerzego Kawalerowicza – jedno z najważniejszych dzieł polskiej szkoły filmowej.

Przed projekcją zapraszamy na dyskusję, w trakcie której porozmawiamy o tym, czym jest polskie dziedzictwo audiowizualne i filmowe, jakie kryteria można przyjąć przy jego definiowaniu, co zostaje w zbiorowej pamięci i dlaczego. W rozmowie udział wezmą dyrektor FINA Tomasz Kolankiewicz, jego zastępczyni i pomysłodawczyni Listy Monika Supruniuk oraz Główny Kurator Miłosz Stelmach