„Awans”, reż. Janusz Zaorski, 75 min, 1974, Polska

Dokładnie 50 lat temu, 30 marca 1975 roku, trafił na ekrany „Awans” – dziko śmieszna satyra na chłopomanię, kult postępu i (arcy)polską rozchwianą tożsamość klasową, film, który w roku 2025 brzmi nawet bardziej przenikliwie i aktualnie niż w momencie premiery.

Oparta na powieści Edwarda Redlińskiego komiczna przypowiastka traktuje o chłopskim synu Marianie Grzybie (w tej roli genialny Marian Opania), który powraca do rodzinnej wsi Wydmuchowo z kompulsywną misją wyprowadzenia jej z ciemnoty na jasne łąki ludzkiego postępu. Kiedy wpada na pomysł przekształcenia wioski w luksusowe kąpielisko dla spragnionych ludowizny miastowych, nie wie nawet, że właśnie wymyślił zjawisko „gentryfikacji”. A kiedy miastowi już przyjeżdżają, okaże się, że tubylcy potrafią performować chłopskość lepiej, niż Marian Grzyb się spodziewał. Zaczyna się iście gombrowiczowska parada masek pokazująca, że klasowa tożsamość nigdy nie jest w Polsce kwestią oczywistą.

Genialna obsada (Opania, Rożniatowska, Dykiel, Nalberczak, Perepeczko i inni), piękne plenery nadwiślańskiego Mięćmierza uchwycone w obiektywie kamery Jana Hessego, najlepsza scena parodiująca sprzęt AGD ery środkowego Gierka… i wiele, wiele więcej. ''Awans'' to niedoceniony klasyk kina polskiego, który w naszej erze „historii ludowych” domaga się ponownego odkrycia.

Opis festiwalowy – Michał Oleszczyk