„Paisa”, reż. Roberto Rossellini, 125 min, 1946, Włochy

Drugi film Roberto Rosseliniego okazał się już dziełem przemyślanym, konsekwentnym, świadomie wpisującym się w nurt neorealizmu.

Tytuł filmu pochodzi od zawołania, jakim zwracali się do Włochów żołnierze amerykańscy („paesano” oznacza w dialekcie z południowych Włoch mieszkańca wsi). Jest to opowieść o przełomowym dla kraju okresie wyzwolenia, ułożona w sześć nowel, uporządkowanych według chronologii wyzwalania przez aliantów kolejnych miast.

Film, złożony z portretów pojedynczych bohaterów, stanowi obraz narodu i jego przeżyć od 1943 roku do zakończenia wojny.

„Dni chwały”, reż. Luchino Visconti, Giuseppe De Santis, Mario Serandrei, Marcello Pagliero, 71 min, 1945, Włochy, Szwajcaria

Unikatowy, bardzo rzadko pokazywany dokument przedstawiający ostatnie dni drugiej wojny światowej oraz powojenne procesy faszystów. Zawierający wiele cennych materiałów archiwalnych film opowiada między innymi o masowej egzekucji więźniów w Grotach Ardeatyńskich w 1944 roku. Krytycy chwalili przede wszystkim wyreżyserowaną przez Luchino Viscontiego scenę procesu przeciwko sprawcom masakry. Jak pisała Laurence Schifano, „spojrzenie Viscontiego wydobywa, rejestruje kulminacyjne momenty procesu. Kamera bądź to przesuwa się szerokim, powolnym ruchem, bądź ukazuje spojrzenia osób z tłumu, zwłaszcza kobiet, zespołu sędziowskiego (w tym ojca przyszłego sekretarza partii komunistycznej, Enrica Berlinguera), ściągnięte twarze oskarżonych. Reżyser śledził, osaczał, wprost przewiercał obiektywem malujący się na nich wyraz oczekiwania, napięcia, strachu (…)” (L. Schifano, Luchino Visconti, s. 213-214).